نعلی در آتش!!

سلام

یکی از اصطلاحاتی که در دیوان حافظ به چشم می خورد اصطلاح "نعل در آتش داشتن" است. می فرماید:

در نهانخانه عشرت صنمی خوش دارم
کز سر زلف و رخش نعل در آتش دارم

در نگاه اول بدون دانستن این اصطلاح، معنایی که به ذهن متبادر می شود این است که روی یار مانند آتش درخشنده ونورانی است که توسط حلقه زلف او احاطه شده و گیسوان وچهره  معشوق  مانند نعلی در آتش است - به این نوع تشبیه ، تشبیه مرکب می گویند یعنی تشبیه دو یا چند چیز به دویا چند چیز دیگر- اما واقعا از حافظ بعید است که چنین تشبیه نا مناسبی را استعمال کند و زلف یار به نعل اسب وچهره او را به آتش  تشبیه نماید . برای نمونه  در جایی دیگر می فرماید:

بتی دارم که گرد گل زسنبل سایه بان دارد
بهار عارضش خطی به خون ارغوان دارد

که دراینجا چهره رابه گل وزلف را به سنبل تشبیه کرده است که با تشبیه قبلی بسیار متفاوت است.موضوع وقتی روشن می شود که بدانیم" نعل در آتش داشتن" چه معنایی دارد.در زمان قدیم یکی از وسایل  جادوگران و یا به قولی دعا نویسان برای ایجاد عشق وعلاقه کسی در دل طرف مقابل این بود که با حروف ابجد نام وی را بر روی نعل حک می کردند و آن را در آتش قرار می دادند و با خواندن اورادی بر این باور بودند که معشوق به عاشق علاقه مند می شود و با شتاب به سوی او می رود.
 به طور کلی  این اصطلاح کنایه از اضطراب و بی قراری است و با توجه به توضیح  بالا ، معنی این مصراع اینگونه خواهد بود:

من به خاطر زیبایی های چهره وزلف یار بی قرار ومشتاق او هستم ...

جرعه فشاندن

سلام

بارها و بارها اشعار خواجه شیراز را خوانده و ابیات زیادی از آن را به حافظه سپرده ایم وفکر می کنیم که معنای آن را دریافته ایم- البته منظورم شرح وتاویلاتی که برآن نوشته اند نیست بلکه همان معنی ظاهری مراد است-در صورتی که اگرمعنی آن از ما پرسیده شود ...!
 می خواهم در باره اصطلاح جرعه فشاندن بر خاک برای شما بنویسم  برای نمونه حافظ می فرماید:

اگر شراب خوری جرعه ای فشان برخاک         از آن گناه که نفعی رسد به غیر چه باک

و مولانا :

یا به یاد این فتاده ی خاک بیز         چون که خوردی جرعه ای برخاک ریز

عادت جرعه فشاندن برخاک در میان اقوام باستانی مرسوم بوده به این معنی که ایشان پیش ازقربانی به افتخار خدایان خود یا در موارد دیگر به یاد اموات شراب یا روغن  یا آب یا عسل یا شیر روی مجسمه ها و مقابر می ریختند به این شرح:

قوم یهود از عهد بسیار قدیم در عبادت خدای خود و یهوه این عمل را اجرا می کردند و حتی برای این کار جامهای مخصوصی داشتند که هم اکنون در دست است و علاوه بر زمان عبادت بر سر مقابر هم این عمل را به حای می آوردند.

آشوریان نیز بر مقابر پدران و اجداد خود به همان صورت جرعه ریزی می کردند

در میان هندوان این عمل به قصد تطهیر و تهذیب رواج داشته است

در میان اقوام عرب نیز این عادت جاری بوده و خون قربانیان خود رابرای جرعه فشانی بر سر مقابر به کار می بردند

فنیقیها شیر را به این منظور استفاده می کردند و بعدها شراب را...

پس از آنکه معبد به صورت مستقل درآمد واز خانه جدا شد دشوار بود که مردم همواره به معابد و یا بر سر تربت پدران خود بروند و جرعه فشانی کنند به تدریج این عادت رایج شد که این عمل را پیش از غذا و یا آشامیدن مشروبات بر روی خاک انجام دهند و اما در شعر حافظ  منظور ،کرم کردن جوانمردان باده نوش نسبت به خاک بوده است و تر کردن لب زمین تشنه کام و ادای دین نسبت به زمین  که درخت انگور- که به قول منوچهری مادر شراب است – پرورده آن است و این بیت از منوچهری دامغانی می تواند موید این نظر باشد:

ناجوانمردی بسیار بود چون نبود                خاک را از قدح مرد جوانمرد نصیب