شکسته دلی

سلام همراهان

رنگ تصوفی که در شعر حافظ می بینیم با تصوف بعضی متفاوت است .انگیزه بعضی صوفیان ترس از خدای بود اما اساس طریقت حافظ عشق است نه هراس از جهنم واین تصوف عاشقانه پیام اصلی کتاب "مرصاد العباد من المبدا الی المعاد" نوشته نجم را زی یکی از عرفای قرن ششم و هفتم است.جان کلام نجم رازی که در  سراسر مرصاد آمده این است که رابطه خدا و انسان رابطه عاشق ومعشوقی است.این کتاب یکی از منابعی که حافظ در سرودن اشعارش به آن نظر داشته و از آن تاثیر پذیرفته است.برای نمونه تنها به یک نکته اشاره می کنم کما اینکه از این موارد در شعر لسان الغیب فراوان می توان یافت.

در داستان آفرینش آدم زمانی که پس از کامل شدن قالب روح نازپروده را، که هزاران سال در جوار قرب خداوندی به پرورش یافته بود،سوار مرکب نفخه می کنند تا وارد قالب آدم شود،وحشت می کند و می خواهد برگردد اما نمی تواند.در کتاب مرصاد چنین می خوانیم:

"مرکب نفخه طلب کرد تا برنشیند. مرکب نیافت، نیک شکسته دل شد.با او گفتند ما از تو این شکسته دلی می طلبیم..."

این تعبیر دراین بیت حافظ  این گونه آمده است:

در راه ما شکسته دلی می خرند وبس

بازار خود فروشی از آن سوی دیگر است 

کار از تو می رود...

سلام

همانطور که قبلاهم گفتم بعضی اوقات ما در اشعار حافظ چنان غرق می شویم که گمان می کنیم معنی را – البته از نظر ظاهری – دریافته ایم اما اگر کسی بپرسد که این بیت یعنی چه؟ در پاسخ در می مانیم.

یکی از این موارد عبارت"کار از کسی یا چیزی رفتن "است.حافظ می فرماید:

کار از تو می رود مددی ای دلیل راه       کانصاف می دهیم ز ره اوفتاده ایم

در کتاب سمک عیار آمده:

"یه هیچ گونه این طلسم برنمی توان دانست. اکنون کار از یزدان می رود که به فریاد ما رسد"

با توجه به این عبارت و بیت حافظ می توان دریافت که کار از کسی یا چیزی رفتن به معنی حل شدن مشکل به دست کسی یا به وسیله چیزی مشخص و معلوم است.

اصطلاح بعدی " تمام بودن" است.حافظ می فرماید:

گو شمع میارید در این جمع که امشب     در مجلس ما ماه رخ دوست تمام است

در این بیت اشاره به زیبایی وروشنایی روی یار دارد که مانند ماه کامل است اما اگر بدانیم که تمام بودن به معنی کافی بودن است ایهام موجود در بیت ارزش هنری و التذاذ حاصله را دوچندان خواهد نمود. در کتاب سمک عیار چنین آمده است:

جهد کن به مدارا اورا(یعنی پهلوان دشمن را) بیاور و اگر چنان باشد که از کرده پشیمان نشود او را بیاور که ما را تمام است.یعنی حضور او برای ما کافی است.

پری نهفته رخ و دیو در کرشمه و ناز       بسوخت عقل ز حیرت که این چه بلعجبی است

واژه "بلعجبی " نیز واژه مبهمی است اما می توان با استناد به کتاب سمک عیار دریافت که دقیقا به معنی شعبده بازی و چشم بندی است وبلعجب باز به معنی شعبده باز و آلات بوالعجبی به معنی وسایل شعبده بازی آمده است.