باز هم حافظ!

سلا م
می خواهم باز از حافظ بنویسم.شاید حرفهایم تکراری باشد اماهمه ما گاهی ناگزیراز تکراریم.حافظ  انسانی است که سخنش در طول قرنها دل از همگان ربوده  وفارسی زبانی نیست که بیت و یا ابیاتی  از او در حافظه نداشته باشد.راستی درکشوری که اینهمه شاعران بزرگ دارد که شعرشان شهرت جهانی دارد، این اقبال عمومی به شعر حافظ چه دلیلی می تواند داشته باشد؟

استادی حافظ در صنعتگری های لطیف وظریف در اشعار روان و هزاران نکته باریکتر زمو در به دست آوردن این جایگاه موثر بوده اما آیا این کافی است؟ چرا که ما این ویژگی ها را کم وبیش در شعر شاعران دیگر هم می بینیم واز طرفی همه مردم قادر به درک ریزه کاریهای هنر شاعری نیستند.

آنچه حافظ رابه این جایگاه رسانده بالاتر از هنر شاعری او جهان بینی، آزا د اندیشی و ژرف نگری اوست که دردها ودغدغه های جاودانه آدمی را دریافته و آن را با زبانی روشن و دلنشین و در مضامینی متنوع بیان کرده و در نهایت هرکس در هر زمان در شعر او آینه تمام نمای زمان خود را می بیند و شرح دردهای خود را می شنود.

وقتی که حافظ را باد دیگر بزرگان ادب بسنجیم چهره او بیشتر جلوه می کند.ناصر خسرو شاعر و مرد بزرگی است گوهر نظم دری را در پای خوکان نریخته و به خاطر پای بندی به اعتقاداتش سالها رنج دربدری و آوارگی را تحمل کرده است ولی وقتی سخن از کسانی می گوید که مثل او نمی اندیشند،همه را به باد دشنام و ناسزا می گیرد و این همه تعصب دل آزار است.

نجم رازی صاحب مرصاد العباد، با همه فرقه ها خاصه با فیلسوفان دشمنی دارد و در کتابش کشتن اهل حکمت و اندیشه مانند سهر وردی را با لذت ذکر و تایید می کند.

سعدی در ضمن حکایتی در بوستان ادعا کرده که به سومنات رفته و برهمنی را کشته و جسدش را در چاه انداخته ،آن وقت برای مستعصم عباسی که مورد نفرت آزادگان ایرانی بوده مرثیه ساخته است وفراوان است از این دست حال این نمونه ها را با اندیشه حکیمانه حافظ قیاس کنیم :

جنگ هفتاد و دو ملت همه را عذر بنه

چون ندیدند حقیقت ره افسانه زدند

ویا این پند آشتی آفرین آرام بخش او که :

...که گناه دگری بر تو نخواهند نوشت

حال تاختن به سالوس و ریاکاران و زاهدان قشری و... که به غیر از رنگ وریا دین و مذهبی ندارند بحثی جداگانه ومفصل می طلبد.در این باره بحث بسیار شده و فکر می کنم تکرارآن ضرورتی نداشته باشد و در خانه اگر کس است یک حرف بس است...

ایراد بر غزل حافظ

 سلام

بعضی نداشتن وحدت موضوع در غزل حافظ را به نوعی ایراد می دانند وبر او خرده می گیرند که غزل او از نظر محور عمودی ضعیف است وابیات از نظرمعنا به هم وابستگی ندارند و غزل این وآن را مثال می آورند که :ببین وحدت موضوع دارد!!

باید گفت که این عزیزان حق دارند اینگونه بیندیشند چرا که به این نکته توجه ندارند که او در این سنت شکنی تعمد داشته است.

غزل سنتی مانند جویباری آرام است(البته به استثنای غزلیات مولانا) که از سرچشمه مشخصی به راه می افتد و پس از طی مسیری معلوم به سرانجام پیش بینی شده ای می رسد.حافظ برای بیان آنهمه که در سینه داشت باید از وزن و قالب حداکثر استفاده را می کرد اما غزل سنتی به این گونه گنجایش تمامی اندیشه های رنگارنگ او را نداشت.برای رسیدن به این منظور وحدت موضوعی غزل را کنار گذاشت و بیت را واحد تام و تمام قرار داد در صورتی که پیش از او غزل واحد کامل شعر نوع خود بود.غزل پیش از حافظ تنها یک بیت الغزل داشت و او با این کار همه ابیات را یه بیت الغزل تبدیل  کرد:

شعر حافظ همه بیت الغزل معرفت است

آفرین برنفس دلکش ولطف سخنش

البته باید گفت که حافظ در این کار از سنت عمومی تبعیت کرده است چرا که مردم عادی هم یک مصرع ناب و پر معنی را می گیرند و به صورت ضرب المثل ورد زبان می سازند.

بعد از حافظ وبه خصوص در اشعار صائب وبقیه شعرای سبک هندی استقلال بیت رواج یافت تا جایی که یکی  از ویژگی های سبک هندی همین استقلال بیت و وابسته نبودن آن به ابیات پیشین وپسین آن است.