جرعه فشاندن

سلام

بارها و بارها اشعار خواجه شیراز را خوانده و ابیات زیادی از آن را به حافظه سپرده ایم وفکر می کنیم که معنای آن را دریافته ایم- البته منظورم شرح وتاویلاتی که برآن نوشته اند نیست بلکه همان معنی ظاهری مراد است-در صورتی که اگرمعنی آن از ما پرسیده شود ...!
 می خواهم در باره اصطلاح جرعه فشاندن بر خاک برای شما بنویسم  برای نمونه حافظ می فرماید:

اگر شراب خوری جرعه ای فشان برخاک         از آن گناه که نفعی رسد به غیر چه باک

و مولانا :

یا به یاد این فتاده ی خاک بیز         چون که خوردی جرعه ای برخاک ریز

عادت جرعه فشاندن برخاک در میان اقوام باستانی مرسوم بوده به این معنی که ایشان پیش ازقربانی به افتخار خدایان خود یا در موارد دیگر به یاد اموات شراب یا روغن  یا آب یا عسل یا شیر روی مجسمه ها و مقابر می ریختند به این شرح:

قوم یهود از عهد بسیار قدیم در عبادت خدای خود و یهوه این عمل را اجرا می کردند و حتی برای این کار جامهای مخصوصی داشتند که هم اکنون در دست است و علاوه بر زمان عبادت بر سر مقابر هم این عمل را به حای می آوردند.

آشوریان نیز بر مقابر پدران و اجداد خود به همان صورت جرعه ریزی می کردند

در میان هندوان این عمل به قصد تطهیر و تهذیب رواج داشته است

در میان اقوام عرب نیز این عادت جاری بوده و خون قربانیان خود رابرای جرعه فشانی بر سر مقابر به کار می بردند

فنیقیها شیر را به این منظور استفاده می کردند و بعدها شراب را...

پس از آنکه معبد به صورت مستقل درآمد واز خانه جدا شد دشوار بود که مردم همواره به معابد و یا بر سر تربت پدران خود بروند و جرعه فشانی کنند به تدریج این عادت رایج شد که این عمل را پیش از غذا و یا آشامیدن مشروبات بر روی خاک انجام دهند و اما در شعر حافظ  منظور ،کرم کردن جوانمردان باده نوش نسبت به خاک بوده است و تر کردن لب زمین تشنه کام و ادای دین نسبت به زمین  که درخت انگور- که به قول منوچهری مادر شراب است – پرورده آن است و این بیت از منوچهری دامغانی می تواند موید این نظر باشد:

ناجوانمردی بسیار بود چون نبود                خاک را از قدح مرد جوانمرد نصیب