جرعه فشاندن

سلام

بارها و بارها اشعار خواجه شیراز را خوانده و ابیات زیادی از آن را به حافظه سپرده ایم وفکر می کنیم که معنای آن را دریافته ایم- البته منظورم شرح وتاویلاتی که برآن نوشته اند نیست بلکه همان معنی ظاهری مراد است-در صورتی که اگرمعنی آن از ما پرسیده شود ...!
 می خواهم در باره اصطلاح جرعه فشاندن بر خاک برای شما بنویسم  برای نمونه حافظ می فرماید:

اگر شراب خوری جرعه ای فشان برخاک         از آن گناه که نفعی رسد به غیر چه باک

و مولانا :

یا به یاد این فتاده ی خاک بیز         چون که خوردی جرعه ای برخاک ریز

عادت جرعه فشاندن برخاک در میان اقوام باستانی مرسوم بوده به این معنی که ایشان پیش ازقربانی به افتخار خدایان خود یا در موارد دیگر به یاد اموات شراب یا روغن  یا آب یا عسل یا شیر روی مجسمه ها و مقابر می ریختند به این شرح:

قوم یهود از عهد بسیار قدیم در عبادت خدای خود و یهوه این عمل را اجرا می کردند و حتی برای این کار جامهای مخصوصی داشتند که هم اکنون در دست است و علاوه بر زمان عبادت بر سر مقابر هم این عمل را به حای می آوردند.

آشوریان نیز بر مقابر پدران و اجداد خود به همان صورت جرعه ریزی می کردند

در میان هندوان این عمل به قصد تطهیر و تهذیب رواج داشته است

در میان اقوام عرب نیز این عادت جاری بوده و خون قربانیان خود رابرای جرعه فشانی بر سر مقابر به کار می بردند

فنیقیها شیر را به این منظور استفاده می کردند و بعدها شراب را...

پس از آنکه معبد به صورت مستقل درآمد واز خانه جدا شد دشوار بود که مردم همواره به معابد و یا بر سر تربت پدران خود بروند و جرعه فشانی کنند به تدریج این عادت رایج شد که این عمل را پیش از غذا و یا آشامیدن مشروبات بر روی خاک انجام دهند و اما در شعر حافظ  منظور ،کرم کردن جوانمردان باده نوش نسبت به خاک بوده است و تر کردن لب زمین تشنه کام و ادای دین نسبت به زمین  که درخت انگور- که به قول منوچهری مادر شراب است – پرورده آن است و این بیت از منوچهری دامغانی می تواند موید این نظر باشد:

ناجوانمردی بسیار بود چون نبود                خاک را از قدح مرد جوانمرد نصیب

تو را می کشم تا سپس دوستت بدارم !!

سلام

می خواهم در مورد رستم و سیاوش وارتباطی که این دو باهم دارند برایتان بنویسم.رستم در روایت ملی ما همراهی دارد که از جهتی مکمل او و ازجهت دیگر عکس اوست. اگر پیکار با بدی را در شاهنامه درختی فرض کنیم با دوشاخه یک شاخه آن رستم و شاخه دیگر سیاوش است.این دو شخصیت گوهر زندگی خود را مقاومت قرار داده اند با این تفاوت که یکی آن رادر نبرد به ثمر می رساند ودیگری در مظلومیت و مسالمت.

سیاوش در برابر سه آزمایش قرار می گیرد:

سودابه با پتیارگیش پاکی او را می آزماید، پدرش کاووس شاه با خیره سریش خردمندی او را و افراسیاب با حرص و آزش ،بزرگواری او را و او از هرسه این آزمایشها سربلند بیرون می آید. سیاوش پاسخگوی نیاز دومی از روح بشر است که از خودگذشتگی است. او نیز مانند ایرج پسر فریدون بدون مقاومت تن به کشتن می دهد تا به منتهای درجه خلوص برسد.به طور کلی قهرمانان مطلوب مردم دو نوع بوده اند :یکی قهار و مبارز مانند رستم و دیگری مظلوم و پاکباز مانند سیاوش ،کسی که بی گناه و منزه از سر جان خود گذشته است ، گویی رنج همه انسانها را در خود جای داده است و مرگ او که کامل ترین مرگها ست به خودی خود او را در هاله ای از تقدس می پیچد و حتی گاهی مصداق این کلام اتللو قرار می دهد که به دزدمونا گفت:« تو را می کشم تا سپس دوستت بدارم ».

پیوند دوستی ای که بین رستم وسیاوش پدید می آید جنبه اتفاقی ندارد،حاکی از اشتراک دیدگاه و افق نیز هست به این شکل :

1-     رستم آموزگار سیاوش قرار می گیرد و او را چنان می پرورد که سرآمد همه جوانان روزگار خود می گردد.

2-  مشاور و راهنمای او در لشکر کشی به به مرز توران است و به تشویق اوست که سیاوش پیشنهاد صلح افراسیاب را می پذیرد و ترک جنگ می گوید.

3-  رستم نخستین کسی است که کمر به کین خواهی او می بندد :سودابه همسر کاووس شاه را در جلوی شاه  از حرمسرا بیرون می کشد و سر می برد وبه توران لشکر می کشد و آن سرزمین را ویران می کند.

سیاوش چنان از زندگی رستم جدایی ناپذیر است که که می توان گفت اگر او نبود رستم ،رستم نمی شد.قسمت عمده شخصیت جهان پهلوانی او در جنگهای کین خواهی سیاوش پروده می شود و رستم در این کشاکش از پهلوانی بزرگ به انسانی بزرگ ارتقا می یابد.

اتحاد بین رستم و سیاوش یکی از مواردی است که خط سیر بشریت را در مقابل موانع مشخص کرده است و آن افتادن و برخاستن است،افتادن سیاوشی و برخاستن رستمی و درد هر دوحال بیدار دلی و مقاومت و حرکت رو به بالا،تا سیاوشی بی گناه کشته نشود میدان داری چون رستم مفهوم پیدا نمی کند