چرا در دیوان حافظ اشعار متوسط و حتی ضعیف هم دیده می شود.؟

بحث این هفته ما در ارسباران، ادامه بررسی سبک عراقی و بحث در مورد حافظ بود و در آنجا در مورد اشکال در بعضی از ابیات اشعار حافظ و علت وجود بعضی از اشعار ضعیف در دیوان او صحبت شد که خلاصه آن را در اینجا می آورم:
همه ی ما می دانیم که حافظ شاعری است که در مورد آوردن واژه‌ها، ترکیب‌‌ها و ساختار اشعارش بسیار استادانه عمل کرده است اما چگونه بعضی عیب و ایراد ها وارد غزلیاتش شده است؟
بی شک نمی توان گفت که تمام غزلیات او در اوج هستند. در دیوان حافظ اشعار متوسط و حتی ضعیف هم دیده می شود. آیا به راستی او قادر نبوده که بهتر از این بسراید؟
برای پبدا کردن پاسخ این پرسش، باید ابتدا به این سوال جواب داد که خود حافظ چقدر در گزینش اشعارش نقش داشته است؟
می دانیم که بعد از فوت حافظ همشاگردی او محمد گل اندام به جمع آوری اشعار او که به صورت پراکنده بود، اقدام می کند.
خوب و بد، ریز و درشت را می نویسد و به عنوان مجموعه‌ی اشعار حافظ معرفی می کند، با این توضیح به راحتی می توان دریافت که اگر خود حافظ اقدام به این کار می کرد، بعضی از غزلهایی که امروز در دیوان او وجود دارند، اصلا به دیوان او راه نمی یافتند و اشکالاتی را که در بعضی از ابیاتش وجود دارد - مثل اشکال قافیه‌ی غزل معروف"صلاح کار کجا و من خراب کجا           ببین تفاوت ره از کجاست تا به کجا"- اصلاح می کرد.در نتیجه حافظ فرصت نداشته که به اصلاح بعضی از ابیاتش بپردازد و اگر فرشته مرگ به او مجال می داد بی شک ما شاهد اوج های بیشتری در آسمان دیوانش می بودیم...

اشکال یا هنجار قافیه در شاهنامه

سلام

زمانی که" زو" پادشاه ایران در می گذرد به افراسیاب خبر می دهند که تخت شاهی تهی شده  و فرصت برای حمله به ایران مناسب است.افراسیاب لشکر آماده می کند و به سوی ایران می تازد.وقتی خبر لشکر کشی افراسیاب به ایرانیان می رسد جمعی به نزد زال می روند و از او می خواهند که در این باره چاره ای بیندیشد و می گویند که بعد از سام ما از تو حرکتی ندیدیم و اکنون زمان آن رسیده است که وارد میدان شوی:

اگر چاره داری مر این را بساز...

زال پس از شنیدن این سخنان چنین می گوید:

چنین گفت با مهتران زال زر

که: تا من ببستم به مستی کمر

سواری چو من پای بر زین نگاشت

کسی گرز و تیغ مرا بر نداشت

به دریا نهنگ و به که در، پلنگ

ز بیمم نهان گشت در آب و سنگ

به جایی که من پای " بفشاردَم"

عنان سواران شدی" پاردُم "

و باقی ماجرا

در بیت آخر " بفشاردَم" با " پاردُم "هم قافیه شده است در صورتی که حرکت حرف روی که"د"است در دو قافیه یکسان نیست .

"پاردُم " هیچگاه به صورت " پاردَم " به کار نرفته است که بتوان آن را با " بفشاردَم" هم قافیه کرد.اگر بخواهیم دلیل بیاوریم که ممکن است " پاردُم "  ویا " بفشاردَم" با گویش و لهجه ی خراسانیان به این شکل نوشته شده است، در هیچ کجای شاهنامه به این دو واژه  و واژه های همانند به این شکل بر نمی خوریم.شاید این نابهنجاری در قافیه گونه ای از هنجار در قافیه باشد؛ چرا که در بعضی دیگر از ابیات شاهنامه هم  دیده می شود.این نابهنجاری را در این بیت هم می بینیم:

اگر گوش داری به خواب دهُم

برنجی به تن تا به این سر نهَم

در هر صورت این نکته ای است که در قافیه شناسی شاهنامه می تواند بسیار قابل تامل باشد.

پ ن: ممکن است برای بعضی از دوستان این سوال پیش بیاید که منظور من از کنکاش در این قبیل مسائل چیست؛آیا می خواهم ثابت کنم که من چیزی می دانم که مثلا حافظ و فردوسی و...نمی دانستند؟ویا می خواهم ارزش هنری وتخصصی کار ایشان را پایین بیاورم؟
من با شعر این بزرگان زندگی می کنم و مفتخرم که در کشوری به دنیا آمدم که این بزرگان در آن زیسته اند ...قصد من در مرحله اول این است که چیزهایی را که به آن رسیده ام و یا از استادان بزرگ آموخته ام، در اختیار دوستان علاقه مند قرار دهم و دیگر اینکه بگویم اگر کمی دقیقتر و عمیقتر نگاه کنیم چیزهای بسیاری برای کشف خواهیم یافت، هنوز هزاران راه نرفته وجود دارد و نکته های بسیار در انتظار ما هستند که کشفشان کنیم...