شعر در دوران قبل از اسلام

سلام
یکی از دوستان پس از خواندن پست قبلی این سوال را مطرح کردند که شعر در دوران قبل از اسلام چگونه بوده است. در این مورد باید نگاهی به  اوستا که  کتاب مذهبی زرتشتیان و از کهن ترین آثار ادبی و مذهبی ایرانیان است بیندازیم.اوستا شامل چند بخش است اما آنچه مورد بحث ماست گاتها نام داردکه  کهن ترین قسمت اوستا نیز می باشدو از خود زرتشت است ، و هنگام نیایش اهورامزدا آن را به آهنگ و آواز می خواندند و این قدیمی ترین میراث مدون ما ، در شعر و موسیقی است  که دارای نوعی وزن بوده و چون به زبان اوستایی است اینجا نمی توان وزن آن را تحلیل کرد فقط می توان گفت که شباهت چندانی به وزن عروضی کنونی نداشته است. شاید اشاره به این نکته هم خالی از فایده نباشد که در ایران باستان هر یک از روزهای ماه نامی خاص داشت که به اسامی فرشتگان در اعتقاد زرتشتیان نامیده شده بود .روز شانزدهم ماه هفتم سال مهر نام داشته که دراین روز جشن بزرگی برپا می کردند، این جشن شش روز طول می کشید و به روز بیست و یک که به آن رام روز  می گفتند ختم می شده. آغاز مهرگان را مهرگان عام می گفتند و روز انجام آنرا مهرگان خاص می نامیدند.در این دوره سرایندگان موظف بودند که برای هر روز آهنگی نو بسازند و با سروده شاعران در آمیزند و بنوازند و بخوانند و هر یک از این نغمه ها نیزبه نام همان روز نامیده می شد. مهرگان بزرگ  ومهرگان خردک که نام دو لحن از موسیقی قدیمی و اصیل ایرانی است از یادگارهای آن دوره است.بعید نسیت که "مقام مهرگانی" بعد ها به "مهربانی" تغییر نام داده باشد و اکنون گوشه ای به نام "مهربانی" در دستگاه ماهور است و همان آهنگ با مختصر تغییر حالتی به نام های "چهارپاره" و "چهارباغ" در ابوعطای شور وجود دارد.

راست «و» پنجگاه

سلام

یکی از دوستان بسیار عزیز بنده نظرشان بر این بود که دستگاه «راست و پنجگاه » درست نیست و در اصل باید «راست پنجگاه» باشد یعنی «واو» نباید داشته باشد . البته این نظریه در بین بعضی از استادان موسیقی نیز مورد قبول است.به قول شیخ الرئیس ابن سینا که می فرماید: «هرچیزی ممکن است مگر اینکه خلافش ثابت شود» حال برای اینکه این قضیه روشن شود مقدمه ای خدمتتان عرض می کنم . دستگاه راست وپنجگاه ، با گوشه ای شروع می شود که به «درآمد راست» معروف است و با اختلاف فرود تقریبا بر پرده های ماهور منطبق است . اما مساله مهمی که وجود دارد این است که دستگاه راست  و پنجگاه  به گونه ای است که می تواند در همه دستگاه ها واردشود  و در پایان در گوشه راست فرود بیاید . کوک ساز در این دستگاه  این قابلیت را ایجاد می کند که نوازنده در تمام دستگاه ها گردش کند به همین دلیل این دستگاه به راست وپنجگاه یعنی گوشه راست به اضافه یک گاه(ماهور) دوگاه(شور)سه گاه، چهارگاه، پنجگاه(همایون ) است البته شاید این سوال مطرح شود که پس دستگاه نوا کجاست باید عرض کنم که بین تئوریسین های موسیقی بر سر اینکه نوا یک دستگاه مستقل هست یا نیست اختلاف نظر وجود دارد و به همین دلیل جزو دستگاه ها آورده نشده است .این نکته هم شاید خالی از فایده نباشد که ما در گذشته چیزی به اسم دستگاه و آواز نداشتیم و هر چه بود در 12 مقام خلاصه می شد و دستگاه ها و آواز های کنونی از این 12 مقام گرفته و به این اسامی نامگذاری شده است و نام بعضی از این مقام ها مثل راست ، بوسلیک ، حسینی و... که بر روی گوشه های ردیف جدید باقی مانده است یادگار همان مقام هاست.