ایراد بر غزل حافظ

 سلام

بعضی نداشتن وحدت موضوع در غزل حافظ را به نوعی ایراد می دانند وبر او خرده می گیرند که غزل او از نظر محور عمودی ضعیف است وابیات از نظرمعنا به هم وابستگی ندارند و غزل این وآن را مثال می آورند که :ببین وحدت موضوع دارد!!

باید گفت که این عزیزان حق دارند اینگونه بیندیشند چرا که به این نکته توجه ندارند که او در این سنت شکنی تعمد داشته است.

غزل سنتی مانند جویباری آرام است(البته به استثنای غزلیات مولانا) که از سرچشمه مشخصی به راه می افتد و پس از طی مسیری معلوم به سرانجام پیش بینی شده ای می رسد.حافظ برای بیان آنهمه که در سینه داشت باید از وزن و قالب حداکثر استفاده را می کرد اما غزل سنتی به این گونه گنجایش تمامی اندیشه های رنگارنگ او را نداشت.برای رسیدن به این منظور وحدت موضوعی غزل را کنار گذاشت و بیت را واحد تام و تمام قرار داد در صورتی که پیش از او غزل واحد کامل شعر نوع خود بود.غزل پیش از حافظ تنها یک بیت الغزل داشت و او با این کار همه ابیات را یه بیت الغزل تبدیل  کرد:

شعر حافظ همه بیت الغزل معرفت است

آفرین برنفس دلکش ولطف سخنش

البته باید گفت که حافظ در این کار از سنت عمومی تبعیت کرده است چرا که مردم عادی هم یک مصرع ناب و پر معنی را می گیرند و به صورت ضرب المثل ورد زبان می سازند.

بعد از حافظ وبه خصوص در اشعار صائب وبقیه شعرای سبک هندی استقلال بیت رواج یافت تا جایی که یکی  از ویژگی های سبک هندی همین استقلال بیت و وابسته نبودن آن به ابیات پیشین وپسین آن است. 

شکسته دلی

سلام همراهان

رنگ تصوفی که در شعر حافظ می بینیم با تصوف بعضی متفاوت است .انگیزه بعضی صوفیان ترس از خدای بود اما اساس طریقت حافظ عشق است نه هراس از جهنم واین تصوف عاشقانه پیام اصلی کتاب "مرصاد العباد من المبدا الی المعاد" نوشته نجم را زی یکی از عرفای قرن ششم و هفتم است.جان کلام نجم رازی که در  سراسر مرصاد آمده این است که رابطه خدا و انسان رابطه عاشق ومعشوقی است.این کتاب یکی از منابعی که حافظ در سرودن اشعارش به آن نظر داشته و از آن تاثیر پذیرفته است.برای نمونه تنها به یک نکته اشاره می کنم کما اینکه از این موارد در شعر لسان الغیب فراوان می توان یافت.

در داستان آفرینش آدم زمانی که پس از کامل شدن قالب روح نازپروده را، که هزاران سال در جوار قرب خداوندی به پرورش یافته بود،سوار مرکب نفخه می کنند تا وارد قالب آدم شود،وحشت می کند و می خواهد برگردد اما نمی تواند.در کتاب مرصاد چنین می خوانیم:

"مرکب نفخه طلب کرد تا برنشیند. مرکب نیافت، نیک شکسته دل شد.با او گفتند ما از تو این شکسته دلی می طلبیم..."

این تعبیر دراین بیت حافظ  این گونه آمده است:

در راه ما شکسته دلی می خرند وبس

بازار خود فروشی از آن سوی دیگر است